Q&A Coronavirus Papiaments

More information will follow shortly..

Kiko ta e influensia di e krísis di Corona riba kuido regular di mi yu aworakí i den futuro?

Na e momentunan aki nos ta trata di redusí e kantidat di pashènt ku ta bishitá hòspital. Di e manera aki nos ta trata na retrasá e transmishon di e viro di Corona i nos ta tene nos yunan i dòkternan mas salú posibel. Esaki por nifiká ku sita na hòspital ta wòrdu kansela òf transladá pa un sita na telefon. Kanselashon di un sita semper lo pasa konsultando ku e kindercardioloog ku ta trata e yu i solamente si e ta haña esaki responsabel. Nos ke enfatisá ku e kindercardioloog lo ta disponibel pa kasonan di emergensia. Ademas ta posibel den mayoria hòspital pa traha un sita na telefon pa preguntanan ku no ta di emergensia.

Sitanan ku a wòrdu kanselá lo keda planiá mesora ku e situashon rondó di e viro di Corona hasi esaki posibel. Dependé di kon largu e situashon dura por tin e posibilidat ku lo bin un  lista di espera mas largu ku sa ta kustumber. Esaki riba su turno por tin konsekuensia ora di plania un sita. Na dado momento tambe tur sita lo wòrdu plania den konsulta ku e kindercardioloog, kaminda lo tene kuenta ku e muchanan ku nan kaso ta rekerí nan di tin preferensia.

E viro por afektá bo kurason?

Di kasonan na China i Italia nos a konstata ku na un kantidat hopi chikí di pashènt adulto e viro a kousa un infekshon di nan kurason. Sí mester bisa ku nan tabata pashènt serka kual ya kaba e viro tabata tin konsekuensia severo. Nan tabata drumí kaba den kuido intensivo ku pulmonia. No tin niun indikashon ku yu ku problema di kurason ta kore riesgo extra riba konsekunsia pa nan kurason si nan ta infektá ku e viro di Corona.

Ki tipo di kuminda (nutrishon) ta elevá e sistema outo-imuno den periodonan di krísis?

No tin alimentashon spesífiko di kual ta konosí ku nan ta elevá e sistema outo-imuno. Naturalmente ta asina si ku kuminda salú ta yuda e kurpa keda fet. Sigur den e tempu aki, kaminda muchanan ta sinta paden hopi, ta importante pa sòru pa tin kuminda saludabel na momentu regular. Tambe ta importante pa no kuminsá kome mangel i otro kos menos saludabel diripiente. Pa konseho general por konsulta e wepsait di ‘het voedingscentrum’.

Kiko ta konosí kaba riba tereno sientífiko tokante COVID-19 i su influensia riba mucha ku problema di kurason?

Eksperensia den paisnan ku a drenta e epidemia promé ku nos ta indiká ku mucha ta wòrdu infektá, pero raramente ta bira hopi malu. No tin estudio grandi hasí tokante esaki pero si tin un par di estudio hasí ku un par di pashènt. Tokante e influensia di COVID-19 riba mucha ku problema di kurason no tin nada konosí ahinda. Si tin diferente pais ku a kuminsá investigá i studia esaki pa gara konosementu.

Mucha ku problema di kurason ta kai bou di e grupo i riesgo di e viro di Corona?

Viro di Corona ta un viro ku ta kousa keho i síntoma di fèrkout. Tin hopi viro ku ta kousa fèrkout i di e viro di Corona aki (COVID-19) nos sa ku e ta kousa síntoma leve serka mucha, meskos ku otro viro di fèrkout. E kurpa di mayoria mucha ku problema di kurason por soportá un fèrkout of periodo di keintura.

Si tin un grupo di mucha ku problema di kurason ku semper lo ta mas vunerabel pa grip of infekshon respiratorio. E grupo aki ta:

-          Mucha ku kurason ku tin un kamber so / fontan circulatie
-          Muchanan bou di 1 aña, kaminda ahinda mester hasi un operashon òf kateterisashon (por ehempel VSD, AVSD, Tetralogy van Fallot)
-          Muchanan ku cyanose (saturashon konstantemente bou di 85%)
-          Muchanan ku cardiomyopathie i/òf fayo di kurason (ku remedi)
-          Muchanan ku hypertension pulmonal (pulmonale hypertensie)
-          Muchanan ku a haña un kurason transplant
-          Muchanan ku, banda di un problema di kurason, tambe tin problema severo ku pulmon i/òf nir.

Pa nan ya kaba ta konta: ora di fèrkout mester paga bon tinu. Mayoria biaha esaki ta pasa sin problema, meskos ku e viro di Corona. Pero si nan ta severamente malu mester tuma kontakto ku kardiologo di mucha. Pa kada mucha, i sigur pa e grupo menshoná ariba, e rekomendashon pa tene na e puntonan di guia di RIVM, manera laba man i 1.5 meter di distansia, ta konta.
 

Un mucha ku problema di kurason tin mas chèns di haña e viro di Corona?

No, un mucha ku problema di kurason no tin mas chèns, kompará ku otro mucha pa haña e viro i bira malu.

Mi yu a haña griepprik. Esaki ta yuda kontra Coronavirus?

No. E griepprik ta defendé kontra otro viro pero lamentablemente no kontra e viro di Corona. Ahinda ta trahando riba un vakuna pero esaki lo bai tarda.

Bo ta kore mas riesgo si bo tin un ‘donorklep’?

Bo no tin mas chèns di wordu infektá ku e viro kompará ku otro mucha. Pa mucha e viro ta kousa algun síntoma leve di loke nos sa. Esaki no ta diferente serka mucha ku un ‘donorklep’